سیره سیاسی امام سجاد علیه السلام
در ضمن مطالب مختلف متذکّر شدیم که خلاصه کردن دین و تاریخ معصومان علیهم السلام در جهاد و مبارزه، نسبتی با مفاهیم اصیل تشیع ندارد. بلکه امام معصوم بنا به امر خاص الهی که بر اساس حکمت صورت می‌گیرد، تنها در زمان مناسب اقدام به قیام خواهد کرد.
یکی از روش های همیشگی طرفداران قیام و جهاد، برچسب زدن به مخالفین با عنوان هایی همچون “عافیت طلب، ترسو، بزدل و…” بوده است.
این ادبیات ناپسند از قدیم وجود داشته و بر اساس گزارش های مختلف، بارها امامان شیعه علیهم السلام و اصحابشان مورد این قبیل تهمت ها قرار می‌گرفتند. اما کسی که وظیفه ی خود را بر اساس مبانی محکم فراگرفته، اعتنایی به این برچسبها ندارد…
یک نمونه از این اتّهام ناروا را در گفتگوی یکی از علمای عامّه با امام سجاد علیه السلام ملاحظه می کنید که حضرت (ع) با پاسخی کوبنده وی را زمین می زند:
سماعة عن أبی عبد الله علیه السلام قال: لقى عباد البصری على بن الحسین علیهما السلام فی طریق مكة فقال له: یا على بن الحسین تركت الجهاد و صعوبته و أقبلت على الحج و لینته ان الله تعالى یقول: {إن الله اشترى من المؤمنین أنفسهم و أموالهم بأن لهم الجنة یقاتلون فی سبیل الله فیقتلون و یقتلون وعدا علیه حقا فی التوراة و الإنجیل و القرآن و من أوفى بعهده من الله فاستبشروا ببیعكم الذی بایعتم به و ذلك هو الفوز العظیم} فقال له على بن الحسین صلوات الله علیهما: أتم الآیة فقال: «التائبون العابدون الحامدون السائحون الراكعون الساجدون الآمرون بالمعروف و الناهون عن المنكر و الحافظون لحدود الله و بشر المؤمنین» فقال على بن الحسین علیهما السلام إذا رأینا هؤلاء الذین هذه صفتهم فالجهاد معهم أفضل من الحج. (الکافی ٤/ ٢٥٨)
ترچمه: عباد بصری (از علمای عامّی) امام سجاد علیه السلام را در راه مکّه ملاقات نمود و به ایشان عرض کرد:
– ای علی بن الحسین! از دشواری جهاد فرار نموده و بر حجّ و خوشی آن روی آورده ای! مگر خداوند نفرموده که: “به درستیکه خدا از مؤمنان، جان و مالشان را به قیمت اينكه بهشت براى آنان باشد، خريده است؛ همان كسانى كه در راه خدا مى جنگند و مى كُشند و كشته مى شوند…”! (تا آخر آیه، التوبة/۱۱۱)
امام سجاد علیه السلام فرمود: ادامه ی آیه را هم بخوان!
عبّاد ادامه داد: “همان توبه كنندگان، عابدان، شاکران، روزه داران، ركوع كنندگان، سجده كنندگان، آمران به معروف، بازدارندگان از كارهاى ناپسند و پاسداران مقرّرات خدا” (التوبة/۱۱۲)
پس حضرت (ع) فرمود: «هرگاه این چنین افراد را دیدیم پس جهاد نمودن با آنان از حجّ برتر خواهد بود!»
در اینجا امام سجاد علیه السلام به یک نکته ی کلیدی در مباحث سیاسی اشاره نموده اند که مبنای اعتقادی شیعه را تشکیل می دهد.
بر اساس روایات فراوان، حکومت ویژه ی عدل الهی که با جهاد آغاز می‌شود؛ مختصّ زمانه ایست که امام معصوم (علیه السلام) تشخیص دهد یاوران دین، در مسیر ایمان قرار داشته و پذیرای دستور الهی هستند. طبعاً این ویژگی تنها در حکومت عدل مهدوی قابل تحقّق است…
دیگر فعالیّتها و ارشادات مهمی که روش سیاسی ایشان را نشان می‌دهد عبارتند از:
🔸همراهی و دلگرمی بودن پدر مظلومش در سفر كربلا، و روشنگری های كوبنده در سفر اسارت: كه در آثار مختلف به تفصیلات آن پرداخته شده است.
🔸شركت نكردن در واقعه ی حرّه (انقلاب مردم مدینه علیه حاكم اموی):
عَنْ یحْیى بْنِ شِبْلٍ , عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنْ یوْمِ الْحَرَّةِ , هَلْ خَرَجَ فِیهَا أَحَدٌ مِنْ أَهْلِ بَیتِكَ؟ فَقَالَ: مَا خَرَجَ فِیهَا أَحَدٌ مِنْ آلِ أَبِی طَالِبٍ , وَلَا خَرَجَ فِیهَا أَحَدٌ مِنْ بَنِی عَبْدِ الْمُطَّلِبِ؛ لَزِمُوا بُیوتَهُمْ.(طبقات ابن سعد 5/215)
بدین صورت ایشان به صورت معجزه آسایی از تعرّض مسلم بن عقبه در امان ماند و حتی طبق نقل ها، بسیاری از مردم مدینه به منزل ایشان پناه آوردند، و چهل خانواده را سرپرستی نمودند.
🔸نهی از قیام و عجله پیش از ظهور:
علی بن إبراهیم عن أبیه عن حماد بن عیسى عن ربعی رفعه عن علی بن الحسین ع قال: و الله لا یخرج واحد منا قبل خروج القائم ع إلا كان مثله مثل فرخ طار من وكره قبل أن یستوی جناحاه فأخذه الصبیان فعبثوا به.(الکافی ٨/ ٢٦٤)
«به خدا سوگند هیچ یك از ما قبل از خروج قائم (علیه السلام) قیام نكند، مگر اینكه همانند جوجه ای باشد كه پیش از رشد بال و پرش، بخواهد از لانه اش بپرد؛ پس كودكان او را گرفته و بازیچه ی آنان گردد!»
🔸نهی از درگیری با دولتهای باطل:
عن عمرو بن أبی المقدام عن عطاء بن السائب عن علی بن الحسین ع قال: إذا كنتم فی أئمة جور فامضوا فی أحكامهم و لا تشهروا أنفسكم فتقتلوا و إن تعاملتم بأحكامنا كان خیرا لكم (تهذیب 6/224 و…).
«زمانی كه در حكومت پیشوایان ستمگر بودید پس در احکامشان گذر کنید، و خود را مشهور نسازید که کشته شوید، و اگر به احکام ما تعامل داشته باشید برایتان بهتر است»
عن أبي عبد الرحمن التميمي عن علي بن محمد أن علي بن حسين كان ينهى عن القتال. وأن قوما من أهل خراسان لقوه فشكوا إليه ما يلقون من ظلم ولاتهم فأمرهم بالصبر والكف. (طبقات ابن سعد ۵/ ۱۶۷)
ترجمه: «علی بن الحسین (علیهما السلام) از جنگ نهی می‌نمود. گروهی از اهل خراسان به ایشان برخورد نموده و از ستم والیان شکایت کردند، پس آنان را به صبر و دست‌نگه داشتن (از مقابله) سفارش فرمود»