عالِم شناسی

یکی از سؤالاتی که از دیرباز در موردش فکر می کردم این بود که شناخت حقیقت و اعتقاد صحیح در زمان ما برای مردم عادی و درس نخوانده چگونه امکان پذیر است؟ چه این که عمده ی مردم چشمشان به علماست و اعتقادات خود را از آنان اخذ می کنند، در حالی که متأسفانه اکثریت غالب علما از حقیقت فاصله گرفته و دچار اوهام و خیالات فاسد گشته اند. مردم هم که مطالعه و تحقیق لازم در اطراف مسائل ندارند، پس از کجا می توانند صحت و بطلان سخنان علما را تشخیص دهند؟

اما به توفیق خداوند فکر میکنم پاسخم را پیدا کردم:

✳️ ابتدا باید توجه داشت وظیفه ی هر مسلمان این است که اولیات عقائدش را از روی یقین و برهان به نتیجه برسد و تقلید از علما حجت نیست.
هر چند این جواب را برای کلیه مسائل نمی توان به کار برد، زیرا بسیاری از مسائل در برزخی میان اصول و فروع قرار دارند و به سادگی نمی توان تکلیف آنان را مشخص نمود، اما فی المجموع لازمست تمام افراد اطلاعات کلی در مورد مذهبشان داشته باشند.

✳️ پس از این فرد عاقل باید اندیشه خود را به کار گیرد…در روایت امام کاظم علیه السلام می خوانیم: «لا علم من عالم ربّانیّ، ومعرفة العالم بالعقل» (تحف العقول/387) یعنی با (عقل) می توان عالم حقیقی را شناخت.اندیشه و تعقل اگر در انسان زنده باشد، راهنمای او در تشخیص سخنان باطل از صحیح خواهد بود. «الذین یستمعون القول فیتّبعون أحسنه». اولین قدم بیراهه رفتن این است که شخصیتی محور شده و تمام سخنان و کردارش مورد تبعیت قرار بگیرد، که خدای نکرده در صورت ادامه دادن این مسیر دیگر راه بازگشتی نخواهد داشت.

افرادی که مذهب باطل دارند لا محاله در جایی از کلامشان سخن باطلی دیده می شود، این سخن شریف از امام امیر المؤمنین علیه السلام را به خاطر داشته باشیم که: « و لو أن الباطل خلص لم يخف على ذي حجى و لو أن الحق خلص لم يكن اختلاف و لكن يؤخذ من هذا ضغث و من هذا ضغث فيمزجان فيجيئان معا فهنالك استحوذ الشيطان على أوليائه و نجا الذين سبقت لهم من الله الحسنى».

پس اگر باطل با حق مخلوط نمى ‏شد، راه حق بر خواهان آن پوشيده نمى‏‌گرديد، و اگر حق در ميان باطل پنهان نمى‏‌بود دشمنان (هرگز) نمى‏توانستند از آن بد گوئى كنند. وليكن چون قسمتى از حق و قسمتى از باطل فرا گرفته و درهم مى‏گردد پس آنگاه شيطان بر دوستان خود تسلط پيدا ميكند و كسانيكه لطف خدا شامل حالشان گرديده است (از اضلال و گمراهى شيطان) نجات مى‏‌يابند.

در آمیختن حق و باطل در صورتی قابل تشخیص است که شنونده و خواننده، به دید نقادی مطلب را دنبال کند و دل را اسیر دام گوینده نکند.

✳️ همچنین برخی دیگر از علائم ظاهری هست که باید به آن ها توجه شود. از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) روایت شده که فرمودند:
«فقها امین پیامبران هستند تا زمانی که داخل دنیا نگردند».
پرسیدند: دخول دنیا چیست؟
فرمودند: «پیروی از سلطان، که اگر چنین کردند از آنان بر دینتان در حذر باشید». الکافی 1/46